کتاب های عمومی رمان و داستان 

سرانه مطالعه در ایران، با توجه به اینکه شاخصه‌های رشد، توسعه و پیشرفت فرهنگی هر جامعه از میزان مطالعه و کتابخوانی مردم آن جامعه ارزیابی می‌شود، متاسفانه از رشد خوبی برخوردار نیست. با اینکه کشور ما از قدیم دارای تمدنی چندهزارساله و مراکز متعدد علمی، فرهنگی بوده و داشتن کتابخانه‌های معتبر و علما و دانشمندان بزرگ با آثار ارزشمند تاریخی، وطن عزیز ما را سرآمد دول و ملل دیگر نموده و اکنون نیز در عرصه‌های مختلف فرهنگ و تمدن جهانی پیشرو می‌باشد، اما عنوان سرانه مطالعه در ایران، همواره اتفاقی ناخوشایند و نامطلوب را برایمان تداعی نموده است. از این رو در این مقاله سعی شده در مورد سرانه مطالعه در ایران و چرایی و علل پایین بودن این آمار و همچنین به مقایسه این آمار با سرانه مطالعه در جهان و همچنین ارائه راه‌کارهایی برای خروج از این بحران پرداخته شود.

اهمیت کتاب و کتابخوانی:

کتاب آسان‏‌ترین و ارزان‏‌ترین روش کسب علم ودانش، بیان تفکر و احساس اندیشه و از قدیمی‌ترین وسیله ارتباطی معنوی افراد یک جامعه می‌باشد و علی رغم ظهور و گسترش رسانه‏‌های پیشرفته و مدرن، وسیله‌‏ای مؤثر، قابل دسترس و جایگزین ‏ناپذیر و بزرگ‏ترین عامل پیشرفت، گسترش دانش و فرهنگ و ایجاد دوستی و تفاهم بین ملت‏‌های جهان به حساب می‌آید و به همین دلیل سازمان یونسکو، طبق مصوبه سال 1991 میلادی خود، روز بیست و سوم آوریل (برابر با 3 اردیبهشت) را روز «جهانی کتاب و حق مؤلّف» در نظر گرفت. در کشور متمدن و مهد فرهنگ ما نیز روز ۲۴ آبان « روز کتاب و کتابخوانی» نام‌گذاری شده است.

تعریف سرانه مطالعه

سرانه مطالعه به معنی عام، به میانگین مدت زمان‌های مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز اطلاق می‌شود. سرانه مطالعه افراد یک جامعه در ساده‌ترین حالت ممکن از تقسیم مجموع میزان مطالعه افراد آن جامعه در یک مدت زمان بر تعداد افراد ( به عنوان جامعه آماری) و تعداد روزهای در نظر گرفته شده، به دست می‌آید و پس از محاسبه متوسط مطالعه در یک جامعه، آن را به تمام جامعه تعمیم می‌دهند که البته پایین بودن این سرانه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان، به صورت عرضه و تقاضا تاثیر گذار خواهد بود.

سرانه‌ مطالعه در جهان

مطالعه کتاب با توجه به ظهور و گسترش رسانه‌های مدرن در برخی از کشورها به عنوان وسیله‌ای برای پیشرفت، گسترش دانش، فرهنگ و... هنوز جایگزینی پیدا نکرده است و همین امر تعیین کننده و معیار سطح سواد کشورهای جهان در نظر گرفته می‌شود. از طرفی مطالعه روزنامه‌ها، سایت‌ها، ادعیه و... در برخی کشورها جزو ساعات مطالعه لحاظ نمی‌شود اما برخی از کشورها مطالعه روزنامه‌ها و سایت‌های خبری- تحلیلی را نیز جزو آمار مطالعه افراد جامعه‌شان در نظر می‌گیرند. ولی در کل باید گفت که برای میزان مطالعه جهانی شاخص‌هایی کلی وجود دارد که این شاخص‌ها به صورت‌های هفتگی، ماهانه و سالانه اندازه‌گیری می‌شود که مواردی مانند بررسی مطالعه اخبار آنلاین، مجلات، کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های چاپی در گروه‌ها سنی با جنسیت و تحصیلات متفاوت در آن در نظر گرفته می‌شود.

در همین راستا مطابق با آخرین آمار گرفته شده در سال ۲۰۱۸ کشورهایی از جمله هندوستان با ۱۰ ساعت ۴۲ دقیقه مطالعه در هفته و بعد از آن، تایلند، چین، فیلیپین، مصر، چک، سوئد، فرانسه، مجارستان و عربستان سعودی به واسطه ساعات مطالعه مردمشان سرانه مطالعه بالایی داشته و در صدر لیست کتابخوان‌ترین کشورها قرار گرفتند.

سرانه مطالعه در ایران

متاسفانه سرانه مطالعه در کشورمان، ایران، سال‌هاست که بسیار پایین بوده و این مسئله مدام توسط مسئولان و کارشناسان و حتی شخص مقام معظم رهبری، هشدار و تذکر داده شد. طبق آمار مسئولین مرتبط با حوزه کتاب و کتابخوانی، سرانه مطالعه در ایران، 5/12 دقیقه اعلام شده است که در این آمار تنها ۳۰ تا ۳۵ میلیون نفر در ایران مطالعه غیردرسی داشته‌اند و ۵۹ درصد از ایرانیان کتاب غیردرسی نمی‌خوانند و در این آمار برای مطالعه جایگاهی ندارند و این یعنی اینکه مطالعه هنوز به یک دغدغه جمعی بین مردم ما تبدیل نشده و در این روزها با وجود گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و همچنین هزار فکر و دغدغه دیگر برای گذران زندگی، مسئله کتاب و کتابخوانی بیش از گذشته به فراموشی سپرده شده است و جایی برای آن در میان فعالیت‌های روزانه در نظر گرفته نمی‌شود زیرا استفاده و ترویج محصولات فرهنگی در بین مردم نهادینه نشده است که از دلایل ان بی‌توجهی مسئولان فرهنگی می‌باشد. نبود کتابخانه در تمامی مناطق شهری، محلی و البته روستاها، نبود کتاب مناسب، افزایش قیمت سرانه کتاب و استفاده نکردن از زمان و اوقات فراغت از دیگرعوامل پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ما می‌باشد.

راهکار‌های افزایش سرانه مطالعه در ایران

-آشنایی هر چه بیشتر کودکان با کتاب و کتابخوانی

- کمک گرفتن از رسانه‌های داخلی با ایفای نقش‌های اطلاع‌رسانی، تحلیلی و تبیینی

- الگو گرفتن از کشورهایی که در زمینه فعالیت‌های افزایش ساعات مطالعه در صدر قرار دارند.

- استفاده از تکنولوژی مانند استفاده از راهکار توسعه شبکه‌های اجتماعی کتابخوانی و توسعه شبکه فروشگاه‌های بانک کتاب آنلاین

- گسترش فضای مطالعه در مساجد، ایستگاه‌های مترو، اتوبوس، پارک‌ها و بوستان‌ها

- تقویت کتابخانه‌های عمومی

- افزایش شبکه‌های پخش کتاب و کتابفروشی‌ها

- برگزاری نمایشگاه‌های بین المللی کتاب

- رفع مشکلات حوزه نشر در زمینه مالی و رفع مشکل برخورد سلیقه‌ای با کتاب در این حوزه جهت افزایش سرانه مطالعه در ایران

- آگاهی شاغلان حوزه نشر با صنعت نشر و مجهز کردن آنها به دانش تخصصی نشر و بالا بردن آگاهی‌های مدیریتی، اقتصادی و فرهنگی آنان

- ارائه تسهیلات لازم برای چاپ؛ مانند تهیه کاغذ ارزان

نتیجه گیری:

در بیشتر کشورهای توسعه ‌نیافته، کم همتی و در نظر گرفتن بودجه بسیار پایین برای کارهای فرهنگی، با عدم استقبال نویسندگان و ناشران برای تولید کتاب و کاهش سرانه مطالعه  همراه شده است. کشور ما نیز با اینکه رشد علمی در کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد، از این امر مستثنی نیست. از این رو بحران، حوزه «کتاب و نشر» کشور ما را در بر گرفته است که از جمله نشانه‌های آن شواهدی نظیر سرانه پایین مطالعه، تعداد نامتناسب کتابخانه‌های عمومی، شمارگان پایین کتابهای منتشره، تعداد بالای ناشران غیرفعال و... می‌باشد که با یک بررسی و تحلیل دیدگاه‌های موجود می‌توان علل و عوامل این وضعیت بحرانی را در سه سطح کلان نظیر ضعف فرهنگ کتابخوانی و نهادینه نشدن فرهنگ مکتوب ، در سطح میانی نظیر ضعف قوانین مربوط به تألیف و نشر و نبود سازمان‌های قدرتمند غیردولتی و واسط و در سطح خرد مشکلات پیشروی مؤلفان، ناشران، کتابفروشان و... تقسیم بندی نمود که رفع این چالش‌ها اتخاذ سیاست‌های اقتصادی  جهت خروج صنعت نشر از رکود و سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی جهت تقویت و توسعه فرهنگ کتابخوانی را خواهان است.

امید است که تصمیمات صحیح در این زمینه توسط متولیان امر گرفته شود.